Tập vật lý trị liệu cho người bị tai biến là một trong những phương pháp hiệu quả nhất để phục hồi chức năng sau khi trải qua cơn đột quỵ. Nếu bạn hoặc người thân đang đối mặt với tình trạng này, hẳn bạn đang rất lo lắng về việc làm thế nào để nhanh chóng lấy lại khả năng vận động và sinh hoạt bình thường. Đừng quá lo lắng, bài viết này sẽ cung cấp cho bạn những thông tin chi tiết về quá trình tập luyện vật lý trị liệu, từ đó giúp bạn xây dựng một lộ trình phục hồi hiệu quả.

Nội dung bài viết

1 Hiểu rõ về tai biến mạch máu não
2 Vai trò quan trọng của vật lý trị liệu trong quá trình phục hồi
- 2.1 Cơ chế hoạt động của vật lý trị liệu:
- 2.2 Các lợi ích của việc tập luyện vật lý trị liệu:
3 Hướng dẫn tập vật lý trị liệu cho người bị tai biến

Hiểu rõ về tai biến mạch máu não

Tìm hiểu sơ lược về căn bệnh tai biến mạch máu não

Tai biến mạch máu não (TBMMN), hay còn gọi là đột quỵ, là một tình trạng cấp cứu y tế xảy ra khi nguồn cung cấp máu đến một phần não bị gián đoạn hoặc vỡ. Điều này dẫn đến sự thiếu hụt oxy và các chất dinh dưỡng nuôi sống các tế bào não, gây tổn thương và ảnh hưởng đến chức năng của các bộ phận mà vùng não đó điều khiển.

Nguyên nhân gây ra tai biến mạch máu não:

Xơ vữa động mạch: Đây là nguyên nhân phổ biến nhất, xảy ra khi các mảng bám tích tụ trong lòng mạch máu, gây hẹp hoặc tắc nghẽn mạch máu.
Huyết áp cao: Huyết áp cao làm tăng áp lực lên thành mạch máu, dễ gây vỡ mạch máu.
Tim mạch: Các bệnh lý tim mạch như rung nhĩ, suy tim có thể làm tăng nguy cơ hình thành cục máu đông và gây tắc nghẽn mạch máu não.
Đái tháo đường: Bệnh tiểu đường làm tăng nguy cơ xơ vữa động mạch và tổn thương mạch máu nhỏ.
Rối loạn đông máu: Các rối loạn đông máu làm tăng nguy cơ hình thành cục máu đông.
Các yếu tố nguy cơ khác: Tuổi cao, hút thuốc lá, béo phì, lối sống ít vận động, sử dụng rượu bia, sử dụng một số loại thuốc…

Các biến chứng của tai biến mạch máu não:

Liệt nửa người: Đây là biến chứng phổ biến nhất, người bệnh có thể bị liệt một bên mặt, một bên tay hoặc một bên chân.
Rối loạn ngôn ngữ: Khó nói, khó hiểu, khó đọc, khó viết.
Rối loạn nhận thức: Mất trí nhớ, khó tập trung, thay đổi tính cách.
Rối loạn thăng bằng và phối hợp: Khó đi lại, dễ bị ngã.
Rối loạn cảm giác: Mất cảm giác hoặc giảm cảm giác ở một số vùng trên cơ thể.
Rối loạn nuốt: Khó nuốt, dễ bị sặc.

Ảnh hưởng của tai biến mạch máu não đến cuộc sống hàng ngày:

Tai biến mạch máu não để lại những hậu quả nghiêm trọng, ảnh hưởng đến mọi khía cạnh của cuộc sống người bệnh, bao gồm:

Khó khăn trong việc tự chăm sóc bản thân: Khó ăn uống, tắm rửa, thay quần áo.
Giảm khả năng vận động: Khó đi lại, leo cầu thang, đứng lên ngồi xuống.
Ảnh hưởng đến công việc và các hoạt động xã hội: Khó tập trung làm việc, giao tiếp khó khăn, hạn chế các hoạt động vui chơi giải trí.
Thay đổi tâm lý: Trầm cảm, lo âu, tự ti.

Xem thêm: Bị tai biến liệt nửa người có chữa được không? Hướng dẫn cách điều trị chi tiết

Vai trò quan trọng của vật lý trị liệu trong quá trình phục hồi

cách tập vật lý trị liệu cho người tai biến

Vật lý trị liệu là một phần không thể thiếu trong quá trình phục hồi chức năng cho người bệnh sau tai biến mạch máu não. Thông qua các bài tập và kỹ thuật chuyên biệt, vật lý trị liệu giúp:

Cải thiện khả năng vận động: Các bài tập tập trung vào việc tăng cường sức mạnh cơ bắp, cải thiện tầm vận động của các khớp, giúp người bệnh có thể tự thực hiện các hoạt động hàng ngày như đi lại, ăn uống, tắm rửa.
Phục hồi thăng bằng và phối hợp: Các bài tập giúp cải thiện khả năng giữ thăng bằng, phối hợp các động tác, giảm nguy cơ té ngã.
Giảm đau: Các kỹ thuật vật lý trị liệu như chườm nóng, lạnh, massage giúp giảm đau, tăng cường tuần hoàn máu, giảm cứng khớp.
Ngăn ngừa biến chứng: Vật lý trị liệu giúp ngăn ngừa các biến chứng như teo cơ, cứng khớp, loét da do nằm lâu một tư thế.
Cải thiện tâm lý: Việc đạt được những tiến bộ trong quá trình tập luyện giúp người bệnh tự tin hơn, giảm căng thẳng, lo âu.

Cơ chế hoạt động của vật lý trị liệu:

Vật lý trị liệu tác động lên cơ thể thông qua các cơ chế sau:

Kích thích thần kinh: Các bài tập kích thích các dây thần kinh, giúp tái tạo các kết nối thần kinh bị tổn thương.
Tăng cường tuần hoàn máu: Các bài tập giúp tăng cường tuần hoàn máu đến các vùng tổn thương, cung cấp oxy và chất dinh dưỡng cho tế bào, thúc đẩy quá trình phục hồi.
Giảm co thắt cơ: Các kỹ thuật massage, kéo giãn giúp giảm co thắt cơ, tăng khả năng vận động.

Các lợi ích của việc tập luyện vật lý trị liệu:

Nâng cao chất lượng cuộc sống: Giúp người bệnh tự lập, giảm gánh nặng cho gia đình.
Tăng cường sức khỏe tổng thể: Cải thiện hệ tim mạch, hô hấp, tăng cường sức đề kháng.
Giảm chi phí điều trị tai biến: Giảm nhu cầu sử dụng thuốc, giảm thời gian nằm viện.

Hướng dẫn tập vật lý trị liệu cho người bị tai biến

các bài tập phục hồi chức năng sau tai biến

Giai đoạn cấp: Đặt nền móng cho sự phục hồi

Giai đoạn cấp là giai đoạn ngay sau khi xảy ra tai biến (thường sau 24 giờ), khi tình trạng bệnh nhân còn rất nghiêm trọng. Mục tiêu chính của vật lý trị liệu trong giai đoạn này là ngăn ngừa biến chứng, duy trì các khớp và chuẩn bị cho các giai đoạn phục hồi tiếp theo.

Các bài tập và tư thế sinh hoạt phù hợp:

Tư thế nằm: Như bạn đã đề cập, việc hướng dẫn bệnh nhân nằm đúng tư thế rất quan trọng. Tư thế nằm nghiêng, thay đổi tư thế thường xuyên sẽ giúp giảm áp lực lên các vùng da, ngăn ngừa loét, đồng thời giúp duy trì sự linh hoạt của các khớp.
Tập thở sâu: Bài tập này giúp tăng cường thông khí phổi, ngăn ngừa tắc nghẽn đường thở, cải thiện tuần hoàn máu.
Vận động thụ động các khớp: Chuyên viên vật lý trị liệu sẽ thực hiện các động tác vận động nhẹ nhàng cho các khớp tay, chân, cổ để duy trì sự linh hoạt, ngăn ngừa cứng khớp.
Tập các bài tập đơn giản: Có thể bắt đầu với các bài tập đơn giản như co duỗi ngón tay, ngón chân, cử động mắt, lưỡi.

Xem đầy đủ các bài tập phục hồi cho người bị tai biến mạch máu não giai đoạn cấp

Giai đoạn cấp thì phương pháp Điện trị liệu có thể được sử dụng để giảm đau, giảm co cứng cơ và cải thiện tuần hoàn máu. Tuy nhiên, việc áp dụng cần phải thận trọng và dưới sự giám sát chặt chẽ của bác sĩ.

Giai đoạn đầu: Tăng cường chức năng vận động

Trong giai đoạn đầu (48-72 giờ), khi tình trạng sức khỏe của bệnh nhân đã ổn định hơn, mục tiêu của vật lý trị liệu là tăng cường sức mạnh cơ bắp, cải thiện khả năng vận động và phục hồi chức năng bị mất.

Các bài tập cơ bản:

Tập vận động các khớp: Gập duỗi cổ, vai, khuỷu tay, cổ tay, hông, gối, mắt cá chân.
Tập nâng cao chân: Nâng chân lên khỏi giường, giữ trong vài giây rồi hạ xuống.
Tập ngồi dậy: Ngồi dậy từ tư thế nằm, tựa vào thành giường hoặc với sự hỗ trợ của người khác.
Tập đi bằng dụng cụ hỗ trợ: Sử dụng gậy chống, khung tập đi để hỗ trợ khi đi lại.
Tập các bài tập thăng bằng: Đứng trên một chân, đứng trên một tấm ván hẹp.

Kết hợp với các phương pháp vật lý trị liệu hiện đại:

Sóng xung kích: Giúp giảm đau, giảm viêm, tăng cường tuần hoàn máu, thúc đẩy quá trình phục hồi các mô mềm.
Chiếu tia laser: Giảm đau, giảm sưng, kích thích tái tạo tế bào, tăng cường tuần hoàn máu.
Điện trị liệu: Tiếp tục được sử dụng để cải thiện sức mạnh cơ, giảm co cứng và kích thích tái tạo thần kinh. Các hình thức điện trị liệu thường dùng: Điện kích thích thần kinh qua da (TENS), Điện phân,…
Thủy trị liệu: Có thể bắt đầu khi bệnh nhân đã ổn định hơn, giúp giảm trọng lượng cơ thể, tăng cường khả năng vận động các khớp và giảm đau. Các bài tập thường được áp dụng:
- Đi bộ trong nước.
- Đạp xe dưới nước.
- Các bài tập chống cự với dòng nước.
- Các bài tập thả lỏng cơ.

Xem thêm: Cơn thiếu máu não thoáng qua: Nguyên nhân, triệu chứng, điều trị và phòng ngừa

Giai đoạn sau: Trở lại cuộc sống bình thường

Trong giai đoạn này, mục tiêu chính là giúp bệnh nhân phục hồi tối đa chức năng, trở lại các hoạt động sinh hoạt hàng ngày và tích cực tham gia các hoạt động xã hội.

Các bài tập:

Bài tập 1: Dồn trọng lượng lên chân liệt

Cách thực hiện:

Bệnh nhân đứng thẳng giữa hai thanh song song, dùng tay vịn nhẹ vào thanh.
Từ từ dồn trọng lượng cơ thể sang chân bị liệt, chân khỏe nhấc khỏi mặt đất vài giây.
Đổi bên, dồn trọng lượng sang chân khỏe, chân liệt nhấc nhẹ.
Tăng độ khó bằng cách sử dụng các bề mặt không bằng phẳng (tấm ván nghiêng, thảm tập).

Tần suất tập:

Thực hiện 10 – 15 lần cho mỗi bên, nghỉ giữa các hiệp 1 – 2 phút.
Lặp lại 2 – 3 hiệp/ngày.

Lưu ý: Luôn có người hỗ trợ trong quá trình tập để đảm bảo an toàn.

Bài tập 2: Phục hồi sức mạnh cánh tay

Cách thực hiện:

Đặt một vật nhẹ (chai nước 0.5L) lên tay bị liệt. Kết hợp với các vật dụng khác như bóng tennis, dây chun để tăng cường sức mạnh và sự linh hoạt của cánh tay.
Dùng tay nâng vật lên, giữ trong 5 giây, sau đó hạ xuống.
Tập mở và đóng cánh tủ bằng cả hai tay.

Tần suất tập:

Lặp lại 10 – 12 lần, nghỉ giữa mỗi hiệp 1 phút.
Thực hiện 2 – 3 hiệp/ngày.

Lưu ý: Tránh gắng sức quá mức có thể gây đau.

Bài tập 3: Gấp, duỗi khớp háng, khớp gối bên liệt

Cách thực hiện:

Người bệnh vịn tay vào bàn hoặc ghế chắc chắn.
Đưa chân khỏe ra sau, dồn trọng lượng lên chân liệt.
Gập và duỗi khớp háng, khớp gối của chân liệt một cách chậm rãi.
Tập với các mức độ kháng lực khác nhau (dùng dây chun, tạ nhẹ).

Tần suất tập:

Lặp lại 10 – 15 lần.
Nghỉ giữa các hiệp 2 phút, thực hiện 2 – 3 hiệp/ngày.

Lưu ý: Chú ý đến tư thế để tránh gây tổn thương khớp.

Bài tập 4: Tập cho ngón tay

Cách thực hiện:

Bóp bóng: Nắm một quả bóng nhỏ, bóp chặt và giữ trong 3 giây rồi thả ra.
Lăn bóng: Lăn quả bóng qua lại giữa ngón cái và các ngón khác.
Gập khớp ngón tay: Sử dụng miếng nhựa dẻo, gập mạnh các ngón tay để ép miếng nhựa.
Sử dụng các vật liệu khác nhau như đất sét, bột trét để tăng cường sự khéo léo của ngón tay.

Tần suất tập:

Thực hiện mỗi bài 10 lần, lặp lại 2 – 3 hiệp/ngày.

Lưu ý: Tập đều đặn và kiên trì để thấy được kết quả.

Bài tập 5: Đạp xe đạp

Cách thực hiện:

Điều chỉnh mức độ kháng lực của xe đạp để phù hợp với khả năng của người bệnh.
Bệnh nhân ngồi lên xe đạp, chân cố định trên bàn đạp.
Từ từ đạp xe với tốc độ chậm, chú ý đến chuyển động đều cả hai chân.
Nghỉ giữa buổi tập nếu cảm thấy mệt.

Thời gian tập:

10 – 15 phút/ngày, tăng dần lên 30 phút/ngày khi sức khỏe cải thiện.

Lưu ý: Nên khởi động kỹ trước khi tập và nghỉ ngơi thường xuyên.

Bài tập 6: Tập đứng lên từ tư thế ngồi

Cách thực hiện:

Ngồi trên ghế có chiều cao vừa phải, đặt hai chân ngang vai.
Dùng lực chân để đứng lên, giữ tư thế đứng trong 5 giây rồi ngồi xuống.

Tần suất tập:

Thực hiện 8 – 10 lần, nghỉ giữa hiệp 2 phút.
Tập 2 – 3 hiệp/ngày.

Những lưu ý quan trọng:

Tư thế: Đảm bảo tư thế đúng để tránh chấn thương.
Tần suất: Tập luyện đều đặn hàng ngày hoặc ít nhất 3-4 lần/tuần.
Thời gian: Mỗi bài tập nên kéo dài từ 10-15 phút.
Khởi động và kết thúc: Luôn khởi động kỹ trước khi tập và thực hiện các bài tập thư giãn sau khi kết thúc.
Chế độ ăn: Bổ sung đầy đủ dinh dưỡng để tăng cường sức khỏe và hỗ trợ quá trình phục hồi. Xem bài: Thực đơn 7 ngày cho người bị tai biến mạch máu não
Theo dõi tiến độ: Ghi lại các tiến bộ để tăng động lực và điều chỉnh kế hoạch tập luyện nếu cần.
Kết hợp các phương pháp vật lý trị liệu hiện đại để để duy trì kết quả đã đạt được và ngăn ngừa các biến chứng
Kết hợp các phương pháp đông y như: bấm huyệt chữa tai biến mạch máu não
Vai trò của người nhà: Người nhà đóng vai trò vô cùng quan trọng trong quá trình phục hồi của người bệnh. Sự động viên, hỗ trợ của người nhà sẽ giúp bệnh nhân có thêm động lực để vượt qua khó khăn.

Khi nào cần tham khảo ý kiến bác sĩ:

Cảm thấy đau tăng hoặc đau kéo dài.
Sưng tấy hoặc đỏ ở vùng tập luyện.
Mất thăng bằng hoặc chóng mặt.
Không thấy cải thiện sau một thời gian tập luyện.

Qua bài viết này, chúng ta đã cùng nhau tìm hiểu về tầm quan trọng và các bài vật lý trị liệu cho người bị tai biến. Từ những bài tập cơ bản đến các phương pháp điều trị hiện đại, tất cả đều hướng tới một mục tiêu chung: giúp người bệnh lấy lại chức năng vận động và nâng cao chất lượng cuộc sống. Nếu bạn hoặc người thân đang gặp phải vấn đề về tai biến, hãy đến với khoa Vật lý trị liệu tại Phòng khám đa khoa quốc tế Nhân Hậu để được chăm sóc tốt nhất.

Tại Nhân Hậu, bạn sẽ được: