Cách bấm huyệt cho người bị tai biến mạch máu não

Tai biến mạch máu não xảy ra khi mạch máu não bị vỡ hoặc tắc nghẽn, gây thiếu máu cục bộ tại một vùng não. Bạn có biết rằng, bên cạnh các phương pháp điều trị hiện đại, bấm huyệt – một phương pháp trị liệu cổ truyền, có thể giúp bạn phục hồi chức năng một cách tự nhiên và hiệu quả? Hãy cùng tìm hiểu cách mà bấm huyệt tác động lên các huyệt đạo để cải thiện tình trạng liệt nửa người, khó nói và các di chứng khác sau tai biến.

Cách phân loại tai biến mạch máu não theo Y học cổ truyền

Y học cổ truyền từ lâu đã có những quan niệm sâu sắc về tai biến mạch máu não. Theo quan điểm của Đông y, căn bệnh này được gọi là trúng phong. Trúng phong được chia thành hai thể chính, mỗi thể có những đặc điểm và nguyên nhân khác nhau:

Trúng phong kinh lạc (bên ngoài)

Biểu hiện:

• Liệt nửa người
• Méo mặt
• Khó nói, khó nuốt
• Thoáng mất ý thức
• Hoa mắt, chóng mặt.
• Mắt nhắm không kín

Nguyên nhân: Chủ yếu do các yếu tố ngoại cảm như phong hàn, phong nhiệt xâm nhập vào cơ thể, gây tắc nghẽn kinh lạc, máu huyết không lưu thông đến não.

Đặc điểm: Mạch bệnh nhân thường huyền tế sác, thể hiện sự hư yếu của âm huyết và dương khí bị vượng.

Trúng phong tạng phủ (bên trong)

Biểu hiện:

• Chứng bế: Người bệnh tự nhiên liệt nửa người, hai tay nắm chặt, co quắp người, răng nghiến chặt, người nóng, chất lưỡi vàng, rêu lưỡi vàng dày, thở khò khè, không ra mồ hôi, mạch hoạt sác hữu lực. Đây là do dương khí thịnh, nội nhiệt cao gây ra.
• Chứng thoát: Người bệnh liệt mềm, bệnh nhân chân tay mềm duỗi, ra nhiều mồ hôi, mồm há, lưỡi nhạt, tiểu không kiểm soát, ra mồ hôi nhiều, chân tay lạnh, mạch tế sác, trầm tế muốn mất. Đây là do dương khí hư, âm huyết không đủ. Do tình trạng chứng thoát rất yếu, các phương pháp can thiệp bằng bấm huyệt có thể không hiệu quả. Vì vậy, người bệnh cần được điều trị tích cực bằng các phương pháp của Y học hiện đại để ổn định tình trạng.

Nguyên nhân: Do các yếu tố nội sinh như:

• Tạng tâm: Tâm hỏa vượng, gây ra các triệu chứng như nóng trong người, mất ngủ, hay cáu gắt.
• Tạng can: Can khí uất kết, gây ra các triệu chứng như đau đầu, chóng mặt, tức ngực.

Xem thêm: Cách điều trị tai biến mạch máu não hiệu quả nhất

Cơ sở lý thuyết bấm huyệt chữa di chứng tai biến mạch máu não

Bấm huyệt là một phương pháp trị liệu cổ truyền dựa trên nguyên lý tác động vào các huyệt đạo trên cơ thể. Theo quan niệm của Đông y, các huyệt đạo là những điểm giao nhau của các kinh mạch, nơi khí huyết lưu thông. Khi bấm huyệt, chúng ta tác động vào các huyệt đạo này để điều hòa khí huyết, cân bằng âm dương và từ đó giúp cơ thể tự chữa lành.

Cơ chế tác động của bấm huyệt:

• Kích thích kinh lạc: Các huyệt đạo là những điểm giao nhau của các kinh lạc – những đường năng lượng chạy khắp cơ thể. Khi bấm huyệt, chúng ta kích thích các huyệt đạo này, giúp khí huyết lưu thông thuận lợi, tăng cường tuần hoàn máu đến các vùng bị tổn thương.
• Điều hòa khí huyết: Bằng cách tác động vào các huyệt đạo, bấm huyệt giúp cân bằng âm dương, điều hòa khí huyết, từ đó giúp cơ thể tự phục hồi.
• Giảm đau, chống viêm: Bấm huyệt giúp giảm đau, chống viêm, giảm phù nề, từ đó giúp cải thiện chức năng vận động.
• Tăng cường sức đề kháng: Bấm huyệt giúp tăng cường sức đề kháng của cơ thể, giúp cơ thể chống lại các tác nhân gây bệnh.

Tại sao bấm huyệt lại hiệu quả trong điều trị di chứng tai biến mạch máu não?

• Tai biến mạch máu não gây ra những tổn thương ở não, làm gián đoạn quá trình truyền dẫn tín hiệu thần kinh. Việc bấm huyệt sẽ giúp kích thích các huyệt đạo liên quan đến hệ thần kinh, từ đó giúp phục hồi các chức năng bị mất như vận động, ngôn ngữ.
• Bấm huyệt còn giúp cải thiện tuần hoàn máu não, cung cấp đủ oxy và chất dinh dưỡng cho các tế bào não, giúp chúng phục hồi nhanh hơn.

So sánh với châm cứu chữa tai biến:

• Cả bấm huyệt và châm cứu đều tác động lên các huyệt đạo để điều trị bệnh.
• Châm cứu sử dụng kim để châm vào huyệt, còn bấm huyệt chỉ sử dụng áp lực của ngón tay để tác động lên huyệt.
• Bấm huyệt thường an toàn hơn châm cứu và dễ thực hiện hơn.

Xem thêm: Chi tiết kế hoạch chăm sóc người bệnh tai biến mạch máu não

Cách bấm huyệt chữa tai biến mạch máu não

Bấm huyệt cấp cứu đột quỵ

Khi tai biến mạch máu não vừa xảy ra, nếu bệnh nhân đột ngột rơi vào trạng thái bất tỉnh, cần nhanh chóng thực hiện các biện pháp bấm huyệt cấp cứu để gia tăng khả năng sống sót và giảm thiểu biến chứng.

• Bấm huyệt nhân trung: Đây là huyệt đạo quan trọng giúp kích thích thần kinh trung ương, có tác dụng tỉnh táo và khai khiếu. Đặt ngón tay cái vào huyệt nhân trung (nằm giữa rãnh nhân trung, dưới mũi) và bấm với lực vừa phải.
• Trích máu huyệt thập tuyền: Khi bấm huyệt nhân trung chưa đủ hiệu quả, tiếp tục trích máu ở 10 đầu ngón tay (huyệt thập tuyền). Sử dụng kim hoặc vật nhọn vô trùng, chích nhẹ ở đầu ngón tay để máu chảy ra, giúp khai thông khí huyết, kích thích cơ thể hồi tỉnh.

Nếu bệnh nhân vẫn còn tỉnh táo nhưng không thể vận động được cơ thể, cần bấm các huyệt sau để khôi phục lưu thông khí huyết:

• Thái xung (nằm ở phía trên mu bàn chân, tại vùng lõm giữa đầu xương ngón chân cái và ngón chân thứ hai).
• Đại đôn (nằm ở cuối ngón chân cái, trên đường tiếp giáp da mu và gan bàn chân, cách góc móng chân 0,2 thốn).
• Hành gian (nằm ở mặt mu chân, giữa khe ngón chân cái và ngón chân thứ hai).
• Hợp cốc (nằm giữa ngón cái và ngón trỏ của bàn tay).

Theo dõi phản ứng của bệnh nhân: Sau khi bấm huyệt, nếu bệnh nhân dần có thể cử động hoặc nói chuyện, tiếp tục bấm thêm các huyệt để hỗ trợ tuần hoàn:

• Dương lăng tuyền (nằm ở chỗ lõm phía ngoài của ống chân, cách đầu gối khoảng 1 tấc)
• Túc tam lý (nằm mé ngoài phía trước cẳng chân, dưới mắt gối ngoài 3 tấc, phía ngoài xương mác khoảng 1 ngón tay đặt ngang, khe giữa xương chày và xương mác).
• Tam âm giao (nằm ở vị trí vết lõm bờ sau của xương chày, trên mắt cá chân, cách điểm cao nhất của mắt cá chân trong khoảng 3 thốn, tương đương với bề ngang của 4 ngón tay)
• Nội quan (nằm ở mặt trước cổ tay, cách nếp lằn chỉ cổ tay 2 thốn, giữa gân cơ gan tay lớn và gân cơ gan tay bé)
• Thần môn (nằm trên bờ trong của cổ tay, ở vị trí lõm giữa xương đậu và đầu dưới của xương trụ)
• Thận du (nằm ở vị trí cách cột sống thắt lưng thứ 2, mỗi bên 1 cm, và cách đường giữa sau 1,5 khoát ngón tay)

Việc bấm các huyệt này không chỉ giúp kích thích lưu thông máu mà còn có tác dụng điều hòa hệ thần kinh, giúp bệnh nhân hồi phục tốt hơn sau cơn tai biến.

Xem thêm: Các di chứng tai biến mạch máu não thường gặp

Bấm huyệt phục hồi chức năng sau tai biến

Sau tai biến, liệt nửa người là di chứng thường gặp nhất, ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng vận động của bệnh nhân. Để cải thiện tình trạng này, cần áp dụng nguyên tắc:

• Khu phong: Trừ phong tà.
• Tán hàn: Giải hàn khí trong cơ thể.
• Trừ thấp: Loại bỏ ẩm thấp.
• Bổ gan thận và thông kinh hoạt lạc: Cải thiện chức năng tạng phủ, thông kinh mạch.

Đối với bệnh nhân liệt dây thần kinh số 7, dẫn đến tình trạng lệch mặt, quy trình bấm huyệt nên thực hiện mỗi ngày 1 lần với các huyệt:

• Giáp xa (nằm ở vị trí phía trước của góc hàm, ngay trên bờ dưới của xương hàm dưới, cách một khoát ngón tay)
• Ế phong (nằm ở chỗ lõm giữa xương hàm dưới và xương chũm, ấn dái tai xuống tới đâu là huyệt tại đó)
• Nhân trung (nằm ở chính giữa rãnh lõm nối liền sống mũi và môi trên, ở khoảng 2/3 đường đi lên từ môi trên đến điểm giữa hai lỗ mũi)
• Đầu duy (mép tóc hai bên, trên đường khớp trán và đỉnh)
• Địa thương (nằm trên đường ngang đi qua mép miệng và rãnh mép mũi, cách khóe miệng khoảng 0,9–1 cm. Vị trí này chính là điểm giao nhau giữa rãnh mép mũi và đường thẳng chạy ngang qua mép miệng)
• Nghinh hương (hai bên cánh mũi, trên rãnh mũi má, cách cánh mũi khoảng 0,8-0,9 cm)
• Tình minh (nằm ở gần góc mắt, cách đầu trong của góc mắt khoảng 0,1 đốt giữa của ngón tay trỏ)
• Thừa tương (nằm ở đáy chỗ lõm, chính giữa và dưới môi dưới, trên đường bổ dọc giữa hàm dưới)
• Bách hội (ngay ở đỉnh đầu, là điểm lõm chính giữa đỉnh đầu, giao giữa đường chạy dọc cơ thể và đường nối hai đỉnh vành tai hoặc giữa 2 đỉnh vành tai với đường chính cung)

Thực hiện đều đặn 15 ngày, sau đó nghỉ 2 ngày. Người thực hiện cần áp dụng đa dạng các kỹ thuật: xoa, miết, phân, hợp, véo, ấn, bấm. Lưu ý vùng mặt: Chỉ nên thao tác nhẹ nhàng từ 10-15 phút để tránh gây tổn thương da và cơ mặt.

Đối với liệt nửa người vùng lưng, cần tập trung bấm huyệt:

• Thận du và mệnh môn (nằm ở vị trí giữa khe cột sống thắt lưng 2 và 3, trên mạch đốc): Giúp cải thiện chức năng cột sống và lưu thông khí huyết.

Xoa bóp và day bấm các vùng mông, đùi, cẳng chân, bàn chân cũng rất cần thiết, đặc biệt là các huyệt trên đường đi của dây thần kinh tọa như:

• Côn lôn (nằm tại giao điểm của bờ ngoài gót chân với đường thẳng kéo dài từ nơi cao nhất của mắt cá chân)
• Thừa sơn (nằm ở cuối bắp chân, tại chỗ lõm giữa khe cơ sinh đôi ngoài và trong)
• Ủy trung (nằm ở giữa lằn chỉ ngang nếp gấp khớp gối, phía sau đầu gối)
• Thừa phù (nằm ở vùng mông, chính giữa nếp gấp giữa lằn chỉ mông, hay ụ ngồi của xương chậu)
• Trật biên (bên cạnh vị trí của xương gần chót – xương cùng 4)
• Hoàn khiêu (vùng mông, tại vị trí 1/3 ngoài đoạn nối mấu chuyển xương đùi và khe xương cùng)

Kết hợp các động tác vê, rung, lăn, vờn, day, bóp tại các ngón chân để kích thích sóng thần kinh từ huyệt về vỏ não. Điều này giúp điều chỉnh lại các tín hiệu thần kinh, hỗ trợ phục hồi chức năng vận động.

Sau khi bệnh nhân đã dần phục hồi, cần duy trì một lối sống lành mạnh với chế độ ăn uống và tập thể dục đều đặn để tránh nguy cơ tái phát tai biến mạch máu não.

Xem thêm: Thực đơn 7 ngày cho người bị tai biến mạch máu não

Bấm huyệt chữa tai biến mạch máu não là một phương pháp hỗ trợ điều trị hiệu quả cho người bệnh tai biến mạch máu não, giúp cải thiện đáng kể chất lượng cuộc sống. Tuy nhiên, để đạt được hiệu quả tốt nhất, người bệnh cần kết hợp bấm huyệt với các phương pháp điều trị khác như vật lý trị liệu, tập luyện và chế độ ăn uống hợp lý.

Phòng khám Đa khoa Quốc tế Nhân Hậu tự hào là một trong những địa chỉ uy tín cung cấp dịch vụ vật lý trị liệu cho người bệnh tai biến mạch máu não. Với đội ngũ chuyên gia giàu kinh nghiệm, cơ sở vật chất hiện đại, chúng tôi cam kết mang đến cho bệnh nhân những dịch vụ tốt nhất, giúp bệnh nhân nhanh chóng phục hồi chức năng và trở lại cuộc sống bình thường.

Để được tư vấn và điều trị, quý khách hàng vui lòng liên hệ:

Phòng khám Đa khoa Quốc tế Nhân Hậu: 522-524-526 Nguyễn Chí Thanh, Phường 7, Quận 10, TP.HCM

Thời gian làm việc: Thứ 2-Thứ 7 (6h00-20h00); Chủ Nhật (6h00-12h00)

Bài viết trên được tham vấn y khoa các bác sĩ có chuyên môn cao của Phòng khám đa khoa quốc tế Nhân Hậu