Tai biến nhẹ ở người già: Nguyên nhân, triệu chứng và cách phòng ngừa

Tai biến nhẹ ở người già là một trong những vấn đề sức khỏe phổ biến nhưng thường bị bỏ qua hoặc nhầm lẫn với các triệu chứng thông thường của tuổi già. Tuy nhiên, đây chính là dấu hiệu cảnh báo sớm của những nguy cơ nghiêm trọng hơn, chẳng hạn như tai biến mạch máu não hoặc đột quỵ toàn phần, nếu không được phát hiện và xử lý kịp thời. Với tình trạng sức khỏe suy giảm theo tuổi tác, người cao tuổi dễ bị ảnh hưởng bởi các yếu tố nguy cơ như huyết áp cao, tiểu đường, hay lối sống thiếu lành mạnh.

Trong bài viết này, phòng khám Nhân Hậu sẽ cung cấp thông tin chi tiết về nguyên nhân, triệu chứng và các biện pháp phòng ngừa tai biến nhẹ ở người già, giúp bạn đọc hiểu rõ hơn về tình trạng này và bảo vệ sức khỏe cho bản thân hoặc người thân trong gia đình. Hãy cùng tìm hiểu để phát hiện sớm và xử lý đúng cách!

Tai Biến Nhẹ Ở Người Già Là Gì?

Định nghĩa tai biến nhẹ

Tai biến nhẹ, còn gọi là cơn thiếu máu não thoáng qua (TIA – Transient Ischemic Attack), là tình trạng máu cung cấp lên não bị gián đoạn tạm thời. Điều này dẫn đến việc não không nhận đủ oxy và dưỡng chất trong một khoảng thời gian ngắn, thường kéo dài từ vài phút đến vài giờ và không để lại tổn thương vĩnh viễn.

Ở người già, tai biến nhẹ thường là dấu hiệu cảnh báo của những vấn đề nghiêm trọng hơn như tai biến mạch máu não hoặc đột quỵ toàn phần, đặc biệt nếu tình trạng này tái diễn nhiều lần. Mặc dù các triệu chứng có thể biến mất nhanh chóng, nhưng tai biến nhẹ không được xem nhẹ, bởi nó là lời “báo động” của cơ thể về các rối loạn mạch máu tiềm ẩn.

Xem thêm: Giờ Vàng Trong Tai Biến Mạch Máu Não: Cấp Cứu Ngay Để Cứu Sống

So sánh tai biến nhẹ và tai biến nặng

• Tai biến nhẹ:
  • Triệu chứng xảy ra đột ngột nhưng hồi phục hoàn toàn trong vòng 24 giờ, thường chỉ vài phút.
  • Không gây tổn thương lâu dài cho não.
  • Là dấu hiệu cảnh báo sớm, nếu không điều trị, nguy cơ tai biến nặng sẽ tăng cao.
• Tai biến nặng (đột quỵ):
  • Gây tổn thương não vĩnh viễn hoặc tử vong.
  • Triệu chứng kéo dài và để lại di chứng như liệt, mất ngôn ngữ, hoặc suy giảm trí nhớ.
  • Yêu cầu can thiệp y tế khẩn cấp và thường phải điều trị lâu dài.

Tầm quan trọng của việc phát hiện và xử lý sớm

Tai biến nhẹ ở người già giống như một “hồi chuông cảnh báo” về sức khỏe mạch máu và hệ thần kinh. Theo thống kê, khoảng 1/3 người từng bị tai biến nhẹ có khả năng bị tai biến nặng trong vòng một năm nếu không thực hiện các biện pháp phòng ngừa kịp thời.

Do đó, việc nhận biết các triệu chứng, tìm kiếm sự can thiệp y tế và thay đổi lối sống ngay từ khi xuất hiện dấu hiệu của tai biến nhẹ là điều cực kỳ quan trọng. Điều này không chỉ giúp người cao tuổi ngăn chặn các biến chứng nghiêm trọng mà còn cải thiện chất lượng cuộc sống, kéo dài tuổi thọ.

Dấu Hiệu Cảnh Báo Tai Biến Nhẹ Ở Người Già

Việc nhận biết sớm các dấu hiệu của tai biến nhẹ ở người già đóng vai trò quan trọng trong việc xử lý và phòng ngừa tai biến nặng. Dưới đây là các triệu chứng thường gặp và ít gặp nhưng cần lưu ý.

Các triệu chứng thường gặp

• Rối loạn vận động:
  • Người bệnh có thể cảm thấy yếu hoặc tê liệt ở một bên cơ thể, thường xảy ra ở tay hoặc chân. Ví dụ, cầm nắm đồ vật khó khăn hoặc không thể bước đi bình thường.
  • Mất thăng bằng hoặc chóng mặt đột ngột mà không có lý do rõ ràng.
• Chóng mặt, đau đầu:
  • Chóng mặt thường xảy ra đột ngột, đôi khi kèm theo cảm giác quay cuồng hoặc mất phương hướng.
  • Đau đầu dữ dội mà không rõ nguyên nhân, đặc biệt là nếu cơn đau xuất hiện bất thình lình.
• Rối loạn ngôn ngữ:
  • Người bệnh có thể bị nói khó, nói lắp, hoặc không thể diễn đạt được suy nghĩ.
  • Một số người có thể hiểu sai hoặc không hiểu được lời nói của người khác.
• Tê bì tay chân:
  • Cảm giác tê hoặc châm chích ở tay, chân hoặc mặt, đặc biệt ở một bên cơ thể. Đây là một triệu chứng phổ biến của tai biến nhẹ.

Xem thêm: Hướng dẫn chi tiết các bài tập phục hồi chức năng sau tai biến hiệu quả

Những triệu chứng ít gặp nhưng cần lưu ý

• Rối loạn thị giác:
  • Mất thị lực một phần hoặc hoàn toàn ở một hoặc cả hai mắt, thường xảy ra đột ngột.
  • Mờ mắt hoặc nhìn thấy mọi thứ như qua một lớp sương.
• Thay đổi trạng thái ý thức:
  • Người bệnh có thể trở nên lẫn lộn, không nhận thức được xung quanh hoặc có những hành vi bất thường.
  • Trong một số trường hợp, có thể xuất hiện cơn ngất thoáng qua hoặc mất ý thức ngắn hạn.
• Khó nuốt:
  • Một số người gặp khó khăn trong việc nuốt thức ăn hoặc nước uống, có thể dẫn đến nguy cơ nghẹn.

Những lưu ý quan trọng khi phát hiện triệu chứng

• Thời gian là vàng: Các triệu chứng của tai biến nhẹ thường xuất hiện và biến mất nhanh chóng, đôi khi chỉ trong vòng vài phút. Tuy nhiên, điều này không có nghĩa là tình trạng đã an toàn. Dù triệu chứng biến mất, người bệnh vẫn cần đi khám ngay để được đánh giá và điều trị kịp thời.
• Nhận diện F.A.S.T:
  • F (Face – Khuôn mặt): Kiểm tra xem một bên mặt có bị méo, không thể cười đều.
  • A (Arms – Cánh tay): Yêu cầu người bệnh giơ cả hai tay lên, nếu một tay rơi xuống, đó có thể là dấu hiệu tai biến.
  • S (Speech – Lời nói): Kiểm tra xem người bệnh có nói lắp hoặc nói khó không.
  • T (Time – Thời gian): Ghi nhận thời gian khởi phát triệu chứng và đưa người bệnh đi cấp cứu ngay lập tức.

Nguyên Nhân Gây Tai Biến Nhẹ Ở Người Già

Tai biến nhẹ ở người già không xảy ra ngẫu nhiên mà thường liên quan đến các yếu tố nguy cơ sức khỏe, lối sống và tuổi tác. Hiểu rõ những nguyên nhân gây bệnh sẽ giúp người bệnh và người nhà có biện pháp phòng ngừa hiệu quả.

Các yếu tố nguy cơ sức khỏe

Một số bệnh lý nền thường gặp ở người già làm tăng nguy cơ tai biến nhẹ:

• Huyết áp cao (tăng huyết áp): Đây là nguyên nhân hàng đầu gây tai biến nhẹ. Khi huyết áp tăng cao đột ngột, thành mạch máu có thể bị tổn thương, dẫn đến giảm lưu lượng máu cung cấp cho não.
• Bệnh tim mạch: Các bệnh lý như rung nhĩ, suy tim, hoặc bệnh động mạch vành có thể làm tăng nguy cơ hình thành cục máu đông, gây tắc nghẽn mạch máu lên não.
• Đái tháo đường: Người bị tiểu đường thường có nguy cơ cao mắc các vấn đề về mạch máu, làm giảm lưu thông máu lên não, gây ra các cơn thiếu máu não thoáng qua.
• Rối loạn lipid máu (mỡ máu cao): Lượng cholesterol “xấu” (LDL) tăng cao dẫn đến hình thành mảng xơ vữa trong lòng mạch, làm hẹp hoặc tắc nghẽn động mạch.

Lối sống không lành mạnh

Các thói quen không tốt trong sinh hoạt hàng ngày cũng góp phần làm tăng nguy cơ tai biến nhẹ ở người già:

• Hút thuốc lá: Nicotine trong thuốc lá gây hẹp động mạch, làm giảm lưu lượng máu lên não. Đây là yếu tố nguy cơ hàng đầu gây tai biến ở cả người trẻ và người già.
• Uống rượu bia: Lạm dụng rượu bia không chỉ ảnh hưởng đến tim mạch mà còn làm tăng huyết áp, dễ dẫn đến các cơn thiếu máu não thoáng qua.
• Chế độ ăn uống không khoa học: Ăn nhiều thực phẩm giàu chất béo bão hòa, đường, muối hoặc thực phẩm chế biến sẵn làm tăng nguy cơ cao huyết áp, rối loạn lipid máu và các bệnh lý mạch máu.
• Ít vận động: Người già ít vận động dễ bị suy giảm tuần hoàn máu và tăng nguy cơ béo phì, từ đó làm tăng nguy cơ tai biến.

Yếu tố tuổi tác và di truyền

• Tuổi tác: Khi tuổi càng cao, hệ mạch máu và các cơ quan trong cơ thể bị lão hóa, làm giảm tính đàn hồi và khả năng lưu thông máu. Điều này khiến người già dễ bị tai biến hơn so với người trẻ tuổi.
• Di truyền: Nếu gia đình có tiền sử mắc các bệnh tim mạch, huyết áp cao hoặc đột quỵ, nguy cơ tai biến ở người già cũng sẽ cao hơn.

Tương tác thuốc và các yếu tố khác

• Tác dụng phụ của thuốc: Một số loại thuốc điều trị các bệnh lý mạn tính có thể gây tác dụng phụ làm tăng nguy cơ tai biến, chẳng hạn như thuốc làm tăng huyết áp hoặc gây rối loạn đông máu.
• Căng thẳng kéo dài: Mặc dù không phải nguyên nhân trực tiếp, nhưng stress có thể làm tăng huyết áp, rối loạn nhịp tim, từ đó ảnh hưởng đến lưu thông máu lên não.

Cách Xử Lý Khi Người Già Bị Tai Biến Nhẹ

Xử lý kịp thời khi tai biến nhẹ ở người già xảy ra là chìa khóa để ngăn ngừa những biến chứng nghiêm trọng hơn, như tai biến mạch máu não hoặc đột quỵ toàn phần. Dưới đây là các bước cụ thể để xử lý khi gặp tình huống này.

Những việc cần làm ngay lập tức

• Quan sát và ghi nhận triệu chứng: Khi phát hiện người cao tuổi có biểu hiện nghi ngờ tai biến nhẹ (như yếu tay chân, nói khó, chóng mặt), cần giữ bình tĩnh và nhanh chóng ghi nhận thời gian xuất hiện triệu chứng. Thời gian rất quan trọng để bác sĩ chẩn đoán và đưa ra hướng điều trị phù hợp.
• Gọi cấp cứu ngay lập tức: Ngay cả khi các triệu chứng biến mất nhanh chóng, bạn vẫn cần gọi cấp cứu (số 115) hoặc đưa người bệnh đến cơ sở y tế gần nhất. Tai biến nhẹ là dấu hiệu cảnh báo của tình trạng nghiêm trọng hơn có thể xảy ra bất kỳ lúc nào.
• Hướng dẫn sơ cứu đúng cách:
  • Giữ người bệnh nằm nghỉ ở nơi thoáng mát, không di chuyển quá nhiều để tránh làm tăng áp lực lên mạch máu.
  • Nếu người bệnh còn tỉnh táo, hãy giữ họ ở tư thế nửa nằm nửa ngồi để máu lưu thông dễ dàng hơn.
  • Không cho người bệnh ăn uống trong lúc này để tránh nguy cơ nghẹn hoặc sặc, đặc biệt nếu có biểu hiện khó nuốt.
• Theo dõi sát sao: Quan sát các thay đổi trong trạng thái ý thức, nhịp thở và biểu hiện cơ thể. Nếu xuất hiện dấu hiệu nghiêm trọng hơn như bất tỉnh, khó thở hoặc co giật, cần báo ngay cho nhân viên y tế khi họ đến.

Xử lý tại cơ sở y tế

• Quy trình thăm khám và chẩn đoán:
  • Bác sĩ sẽ thực hiện các bước kiểm tra lâm sàng để xác định mức độ tổn thương, chẳng hạn như kiểm tra chức năng thần kinh và chụp hình ảnh (CT hoặc MRI) để đánh giá tình trạng mạch máu não.
  • Các xét nghiệm máu cũng có thể được thực hiện để kiểm tra các yếu tố nguy cơ, như mức đường huyết, cholesterol và chức năng đông máu.
• Các phương pháp điều trị phổ biến:
  • Dùng thuốc:
    • Thuốc chống đông máu (như aspirin) để giảm nguy cơ hình thành cục máu đông.
    • Thuốc hạ huyết áp để kiểm soát áp lực mạch máu.
    • Thuốc hạ cholesterol nếu người bệnh có mỡ máu cao.
  • Vật lý trị liệu:
    • Đối với người có di chứng nhẹ, bác sĩ có thể chỉ định các bài tập phục hồi chức năng để cải thiện vận động hoặc ngôn ngữ.
  • Can thiệp mạch máu:
    • Trong một số trường hợp đặc biệt, bác sĩ có thể chỉ định các biện pháp can thiệp như nong mạch hoặc đặt stent nếu phát hiện động mạch bị hẹp nghiêm trọng.

Phương Pháp Phòng Ngừa Tai Biến Nhẹ Ở Người Già

Phòng ngừa là chìa khóa quan trọng để giảm nguy cơ mắc tai biến nhẹ ở người già. Việc xây dựng lối sống lành mạnh kết hợp với quản lý các yếu tố nguy cơ giúp bảo vệ sức khỏe, tăng cường chất lượng sống và ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm.

Kiểm soát các bệnh lý nền

Những bệnh lý mạn tính thường gặp ở người già như huyết áp cao, tiểu đường hay mỡ máu cao là các yếu tố nguy cơ chính dẫn đến tai biến. Do đó, việc kiểm soát các bệnh này cần được đặt lên hàng đầu.

• Quản lý huyết áp:
  • Theo dõi huyết áp thường xuyên, đặc biệt đối với người có tiền sử tăng huyết áp.
  • Tuân thủ đúng hướng dẫn sử dụng thuốc hạ áp của bác sĩ.
  • Tránh các yếu tố kích thích huyết áp như stress, caffeine hoặc rượu bia.
• Kiểm soát đường huyết:
  • Duy trì mức đường huyết ổn định thông qua chế độ ăn uống lành mạnh, giảm tinh bột và đường.
  • Tuân thủ liệu trình điều trị tiểu đường nếu có, bao gồm dùng thuốc hoặc insulin theo chỉ định.
• Giảm mỡ máu:
  • Thường xuyên kiểm tra mức cholesterol trong máu, đặc biệt là LDL (cholesterol xấu).
  • Áp dụng chế độ ăn uống giảm chất béo bão hòa, tăng cường chất béo tốt như omega-3 trong cá, hạt.

Duy trì lối sống lành mạnh

• Chế độ ăn uống khoa học:
  • Tăng cường ăn rau xanh, trái cây tươi, ngũ cốc nguyên cám và các loại thực phẩm giàu chất chống oxy hóa.
  • Hạn chế muối (dưới 5g/ngày) để giảm nguy cơ tăng huyết áp.
  • Tránh thực phẩm chiên rán, chế biến sẵn và giàu đường.
• Tập thể dục đều đặn:
  • Tập thể dục ít nhất 30 phút mỗi ngày, 5 ngày trong tuần với các bài tập phù hợp như đi bộ, yoga, bơi lội hoặc đạp xe.
  • Lựa chọn các bài tập nhẹ nhàng để tránh áp lực quá mức lên hệ tim mạch.
• Kiểm soát cân nặng:
  • Giữ cân nặng ở mức hợp lý để giảm áp lực lên tim và mạch máu.
  • Thường xuyên theo dõi chỉ số BMI để đảm bảo cân nặng nằm trong giới hạn bình thường.

Loại bỏ thói quen có hại

• Bỏ thuốc lá: Thuốc lá là yếu tố nguy cơ hàng đầu gây xơ vữa động mạch và tăng nguy cơ tai biến. Hãy bắt đầu kế hoạch cai thuốc ngay cả khi đã lớn tuổi.
• Hạn chế rượu bia: Uống rượu bia ở mức độ vừa phải hoặc tránh hoàn toàn nếu có các bệnh lý nền như cao huyết áp hoặc bệnh tim.

Quản lý căng thẳng và cải thiện giấc ngủ

• Giảm căng thẳng:
  • Thực hành các kỹ thuật thư giãn như thiền, yoga hoặc tham gia các hoạt động nhẹ nhàng giúp giảm áp lực tâm lý.
  • Dành thời gian trò chuyện, kết nối với bạn bè và người thân để tăng cảm giác thoải mái, an yên.
• Đảm bảo giấc ngủ chất lượng:
  • Người già cần ngủ từ 6-8 giờ mỗi đêm để duy trì sức khỏe.
  • Tránh thức khuya, hạn chế sử dụng thiết bị điện tử trước khi đi ngủ.

Khám sức khỏe định kỳ

• Tầm soát sớm các yếu tố nguy cơ:
  • Khám sức khỏe định kỳ giúp phát hiện và kiểm soát các bệnh lý nền trước khi chúng gây biến chứng nguy hiểm.
  • Đặc biệt nên kiểm tra tim mạch, huyết áp, đường huyết và cholesterol ít nhất 1-2 lần mỗi năm.
• Chủ động tham vấn bác sĩ:
  • Nếu bạn có tiền sử tai biến nhẹ, cần tuân thủ chặt chẽ kế hoạch điều trị và tái khám định kỳ theo lịch hẹn của bác sĩ.

Sử dụng thuốc phòng ngừa theo chỉ định của bác sĩ

Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể kê đơn các loại thuốc phòng ngừa để giảm nguy cơ tái phát tai biến, bao gồm:

• Thuốc chống đông máu: Giúp ngăn ngừa hình thành cục máu đông trong mạch.
• Thuốc hạ cholesterol: Giảm mỡ máu để ngăn chặn sự phát triển của mảng xơ vữa.
• Thuốc hạ huyết áp: Kiểm soát huyết áp để bảo vệ mạch máu não.

Xem thêm: Mách Bạn 5 Bài Thuốc Gia Truyền Phòng Chống Đột Quỵ Tai Biến

Tai biến nhẹ ở người già không chỉ là một sự cố sức khỏe thoáng qua mà còn là tín hiệu cảnh báo về những rủi ro lớn hơn trong tương lai. Việc nhận biết và xử lý kịp thời không chỉ giúp bảo vệ sức khỏe người bệnh mà còn mang lại cơ hội phòng ngừa những biến chứng nguy hiểm, giữ gìn cuộc sống khỏe mạnh và an lành cho người già

Phòng khám Đa khoa Quốc tế Nhân Hậu: 522-524-526 Nguyễn Chí Thanh, Phường 7, Quận 10, TP.HCM

Thời gian làm việc: Thứ 2-Thứ 7 (6h00-20h00); Chủ Nhật (6h00-12h00)

Bài viết trên được tham vấn y khoa các bác sĩ có chuyên môn cao của Phòng khám đa khoa quốc tế Nhân Hậu