Bệnh sốt xuất huyết: Triệu chứng, nguyên nhân và cách phòng tránh

Trong những năm gần đây bệnh sốt xuất huyết tăng cao rất nhiều so với các năm trước. Bệnh thường xảy ra quanh năm, gia tăng vào những mùa mưa và ẩm ướt. Sốt xuất huyết là một bệnh truyền nhiễm cấp do virus dengue để gây ra. Bài viết sau đây sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về căn bệnh sốt xuất huyết: Triệu chứng, nguyên nhân và cách phòng tránh

Giới thiệu về sốt xuất huyết

1. Sốt xuất huyết là bệnh gì?

Sốt xuất huyết là bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus Dengue gây ra. Virus này có 4 chủng khác nhau, khi bị nhiễm 1 chủng thì cơ thể sẽ có miễn dịch với chủng đó, nhưng vẫn có thể bị nhiễm các chủng khác.

Muỗi vằn (Aedes aegypti) là vật trung gian truyền bệnh sốt xuất huyết. Muỗi vằn thường sinh sản ở những nơi có nước đọng, như: chum, vại, bể nước, chậu cây,…

Bệnh sốt xuất huyết có thể gặp ở mọi lứa tuổi, nhưng thường gặp ở trẻ em và người lớn tuổi.

2. Phân loại sốt xuất huyết

Ngoài ra, bệnh sốt xuất huyết còn có thể được phân loại dựa trên chủng virus Dengue gây bệnh. Virus Dengue có 4 chủng khác nhau, mỗi chủng có thể gây ra các triệu chứng khác nhau.

• DEN-1: Chủng virus này gây ra khoảng 70% các trường hợp sốt xuất huyết.
• DEN-2: Chủng virus này gây ra khoảng 20% các trường hợp sốt xuất huyết.
• DEN-3: Chủng virus này chiếm khoảng 10% tổng số ca mắc sốt xuất huyết.
• DEN-4: Chủng virus này gây ra khoảng 10% các trường hợp sốt xuất huyết.

3. Mức độ nguy hiểm của sốt xuất huyết

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), bệnh sốt xuất huyết được chia thành 3 mức độ:

• Mức độ 1: Sốt xuất huyết Dengue.
• Mức độ 2: Sốt xuất huyết Dengue có dấu hiệu cảnh báo.
• Mức độ 3: Sốt xuất huyết Dengue nặng (sốc sốt xuất huyết Dengue).

Mức độ 1: Sốt xuất huyết Dengue

Mức độ 1 là mức độ nhẹ nhất của bệnh sốt xuất huyết. Các triệu chứng thường gặp bao gồm:

• Sốt cao đột ngột, từ 38 – 40 độ C, kéo dài 2 – 7 ngày.
• Đau đầu, nhức mỏi cơ, khớp.
• Phát ban, thường xuất hiện sau 2 – 5 ngày sốt. Phát ban có thể là dạng mảng đỏ, sần hoặc ban xuất huyết.
• Buồn nôn, nôn, đau bụng, tiêu chảy.

Mức độ này thường không cần nhập viện, bệnh nhân có thể tự điều trị tại nhà. Tuy nhiên, cần theo dõi chặt chẽ các triệu chứng và đi khám bác sĩ ngay nếu có dấu hiệu cảnh báo.

Mức độ 2: Sốt xuất huyết Dengue có dấu hiệu cảnh báo

Mức độ 2 là mức độ trung bình của bệnh sốt xuất huyết. Các dấu hiệu cảnh báo bao gồm:

• Sốt cao trên 40 độ C.
• Chảy máu dưới da, niêm mạc, như chảy máu cam, chảy máu chân răng, chảy máu mũi,…
• Đau bụng dữ dội, đặc biệt là vùng thượng vị.
• Buồn nôn, nôn nhiều, tiêu chảy nhiều.
• Chóng mặt, hoa mắt, ngất xỉu.

Mức độ này cần nhập viện để theo dõi và điều trị.

Mức độ 3: Sốt xuất huyết Dengue nặng (sốc sốt xuất huyết Dengue)

Mức độ 3 là mức độ nặng nhất của bệnh sốt xuất huyết. Các triệu chứng thường gặp bao gồm:

• Sốt cao trên 40 độ C.
• Chảy máu dưới da, niêm mạc, xuất huyết nội tạng.
• Đau bụng dữ dội, đặc biệt là vùng thượng vị.
• Buồn nôn, nôn nhiều, tiêu chảy nhiều.
• Chóng mặt, hoa mắt, ngất xỉu.
• Tụt huyết áp.
• Suy hô hấp.
• Suy đa tạng.

Mức độ này có thể gây tử vong nếu không được điều trị kịp thời.

4. Thực trạng sốt xuất huyết tại Việt Nam

Theo thống kê của Bộ Y tế, Việt Nam là một trong những quốc gia có số ca mắc sốt xuất huyết cao nhất khu vực Đông Nam Á. Trong năm 2023, cả nước ghi nhận 224.771 ca mắc sốt xuất huyết, tăng 23,6% so với cùng kỳ năm 2022. Trong đó, có 92 trường hợp tử vong, tăng 43,4% so với cùng kỳ năm 2022.

Sốt xuất huyết là bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus Dengue gây ra. Virus này có 4 chủng khác nhau, khi bị nhiễm 1 chủng thì cơ thể sẽ có miễn dịch với chủng đó, nhưng vẫn có thể bị nhiễm các chủng khác.

Muỗi vằn (Aedes aegypti) là vật trung gian truyền bệnh sốt xuất huyết. Muỗi vằn thường sinh sản ở những nơi có nước đọng, như: chum, vại, bể nước, chậu cây,…

Xem thêm: Tổng quan chi phí điều trị sốt xuất huyết

Nguyên nhân gây nên sốt xuất huyết

Tác nhân gây bệnh

Sốt xuất huyết là bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus Dengue gây ra. Virus này thuộc họ Flaviviridae, có 4 chủng khác nhau, được ký hiệu là DEN-1, DEN-2, DEN-3, DEN-4.

Virus Dengue là một loại virus nhỏ, có hình cầu, đường kính khoảng 50 nanomet. Virus này có thể tồn tại trong cơ thể người bệnh trong khoảng 2 tuần.

Cách thức lây truyền

Sốt xuất huyết lây truyền từ người sang người qua muỗi vằn (Aedes aegypti). Muỗi vằn hút máu người bệnh sau 5-8 ngày nhiễm virus Dengue. Sau đó, muỗi này sẽ truyền virus cho người lành khi đốt.

Muỗi vằn thường sinh sản ở những nơi có nước đọng, như: chum, vại, bể nước, chậu cây,…

Giải thích

Tác nhân gây bệnh sốt xuất huyết là virus Dengue. Virus này có thể tồn tại trong cơ thể người bệnh trong khoảng 2 tuần. Muỗi vằn là vật trung gian truyền bệnh. Muỗi vằn hút máu người bệnh sau 5-8 ngày nhiễm virus Dengue. Sau đó, muỗi này sẽ truyền virus cho người lành khi đốt.

Cụ thể, khi muỗi vằn đốt người bệnh, virus Dengue sẽ xâm nhập vào cơ thể người lành qua vết đốt. Virus này sẽ di chuyển đến các tế bào bạch cầu, nhân lên và gây bệnh.

Triệu chứng sốt xuất huyết

Triệu chứng sốt xuất huyết thường xuất hiện đột ngột, sau khi bị muỗi vằn đốt, khoảng 4-10 ngày. Các triệu chứng ban đầu bao gồm:

• Sốt cao đột ngột: là triệu chứng điển hình nhất của bệnh sốt xuất huyết. Sốt thường cao từ 38 – 40 độ C, kéo dài 2 – 7 ngày.
• Đau đầu, nhức mỏi cơ, khớp: cũng là những triệu chứng thường gặp ở bệnh nhân sốt xuất huyết. Đau đầu thường tập trung ở vùng trán, sau gáy, vai, hông. Nhức mỏi cơ, khớp có thể lan tỏa khắp cơ thể.
• Phát ban, thường xuất hiện sau 2 – 5 ngày sốt: Phát ban có thể là dạng sẩn, mảng đỏ hoặc ban xuất huyết, thường xuất hiện ở thân mình, mặt, tay, chân.
• Buồn nôn, nôn, đau bụng, tiêu chảy: Đây cũng là những triệu chứng thường gặp ở bệnh nhân sốt xuất huyết. Buồn nôn, nôn có thể xuất hiện trước hoặc sau khi sốt. Đau bụng thường ở vùng thượng vị, có thể kèm theo tiêu chảy.

Nếu bệnh nặng hơn, người bệnh có thể xuất hiện các triệu chứng sau:

• Chảy máu cam, chảy máu chân răng, chảy máu mũi,…
• Xuất huyết dưới da, xuất hiện dưới dạng các nốt đỏ, mảng đỏ hoặc ban xuất huyết, thường xuất hiện ở thân mình, mặt, tay, chân.
• Sốt cao liên tục, không hạ sốt bằng thuốc hạ sốt thông thường.
• Xuất huyết nhiều, có thể dẫn đến mất máu.
• Suy hô hấp, suy đa tạng.

Xem thêm: Các giai đoạn sốt xuất huyết: Diễn biến, triệu chứng và cách phòng ngừa

Cách phòng tránh bệnh sốt xuất huyết

Biện pháp cá nhân

Biện pháp cá nhân là các biện pháp phòng bệnh sốt xuất huyết được thực hiện bởi mỗi cá nhân. Các biện pháp này bao gồm:

• Mặc quần áo dài tay, rộng, có màu sáng khi đi ra ngoài vào ban ngày: Muỗi vằn thường đốt người vào ban ngày, đặc biệt là vào buổi sáng sớm và chiều tối. Vì vậy, mặc quần áo dài tay, rộng, có màu sáng khi đi ra ngoài vào ban ngày sẽ giúp hạn chế tiếp xúc với muỗi vằn.
• Sử dụng kem chống muỗi: Kem chống muỗi có tác dụng xua đuổi muỗi, ngăn muỗi đốt. Khi sử dụng kem chống muỗi, cần thoa đều kem lên các vùng da hở, tránh thoa kem vào mắt, mũi, miệng.
• Ngủ trong màn: Muỗi vằn thường hoạt động vào ban đêm. Vì vậy, ngủ trong màn sẽ giúp bảo vệ bạn khỏi bị muỗi đốt.

Biện pháp cộng đồng

Biện pháp cộng đồng là các biện pháp phòng bệnh sốt xuất huyết được thực hiện bởi cộng đồng, bao gồm:

• Loại bỏ nơi sinh sản của muỗi: Muỗi vằn thường sinh sản ở những nơi có nước đọng, như: chum, vại, bể nước, chậu cây,… Vì vậy, cần loại bỏ tất cả các nơi có thể chứa nước đọng để ngăn muỗi vằn sinh sản.
• Phun hóa chất diệt muỗi: Phun hóa chất diệt muỗi là biện pháp hiệu quả để diệt muỗi vằn, đặc biệt là trong các khu vực có nguy cơ cao về dịch sốt xuất huyết.

Bệnh sốt xuất huyết là bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, có thể gây tử vong. Để phòng tránh bệnh sốt xuất huyết, cần thực hiện đồng thời các biện pháp cá nhân và cộng đồng.

Cách xử lý khi mắc bệnh sốt xuất huyết

Nếu bạn có các triệu chứng của bệnh sốt xuất huyết, cần nghỉ ngơi tại nhà và thực hiện các biện pháp sau để giảm nhẹ các triệu chứng và phòng ngừa biến chứng sốt xuất huyết:

• Bù nước: Đây là biện pháp quan trọng nhất trong điều trị bệnh sốt xuất huyết. Bạn cần uống nhiều nước, nước hoa quả, nước oresol,… để bù lại lượng nước bị mất do sốt, tiêu chảy, nôn mửa.
• Nghỉ ngơi: Nghỉ ngơi đầy đủ sẽ giúp cơ thể bạn phục hồi nhanh hơn.
• Uống thuốc hạ sốt: Nếu sốt cao trên 38,5 độ C, bạn có thể uống thuốc hạ sốt paracetamol.
• Sử dụng thuốc chống muỗi: Để ngăn ngừa muỗi đốt, bạn có thể sử dụng thuốc xịt muỗi, kem chống muỗi,…

Nên đọc thêm: Sốt xuất huyết nên ăn gì để nhanh khỏi?

Xử lý tại bệnh viện

Nếu bạn có các triệu chứng sau, cần đến bệnh viện để được bác sĩ khám và điều trị kịp thời:

• Sốt cao liên tục, không hạ sốt bằng thuốc hạ sốt thông thường.
• Xuất huyết nhiều, có thể dẫn đến mất máu.
• Suy hô hấp, suy đa tạng.

Tại bệnh viện, bạn sẽ được truyền dịch, truyền máu,… để bù lại lượng nước và máu bị mất. Ngoài ra, bạn cũng có thể được sử dụng các thuốc khác để điều trị bệnh, như:

• Thuốc kháng viêm không steroid (NSAID): như ibuprofen, diclofenac,…
• Thuốc kháng virus: như ribavirin,…

Xem thêm: Sốt xuất huyết bao lâu thì khỏi?

Những lưu ý khi mắc sốt xuất huyết

1. Không nên tự ý dùng thuốc hạ sốt, đặc biệt là ibuprofen và aspirin

• Lý do:
  • Ibuprofen và aspirin là hai loại thuốc giảm đau, hạ sốt phổ biến. Tuy nhiên, chúng có thể làm tăng nguy cơ xuất huyết, đặc biệt là ở những người bị sốt xuất huyết.
  • Sốt xuất huyết là một bệnh do virus gây ra, khiến cho cơ thể bị suy yếu và dễ bị xuất huyết. Việc sử dụng ibuprofen và aspirin có thể làm tăng nguy cơ xuất huyết nghiêm trọng ở những người bị sốt xuất huyết.
• Giải pháp:
  • Nếu bị sốt xuất huyết, chỉ nên sử dụng thuốc hạ sốt theo chỉ định của bác sĩ.

2. Không sử dụng các thực phẩm có màu nâu, màu đen và màu đỏ

• Lý do:
  • Các thực phẩm có màu nâu, màu đen và màu đỏ có thể khiến cho phân của người bệnh bị nhuộm màu, khiến cho việc xác định tình trạng xuất huyết trở nên khó khăn hơn.
• Giải pháp:
  • Nên kiêng các thực phẩm có màu nâu, màu đen và màu đỏ khi bị sốt xuất huyết.

3. Không sử dụng trứng khi bị sốt xuất huyết

• Lý do:
  • Trứng là một loại thực phẩm giàu protein. Tuy nhiên, protein có thể khiến cho thân nhiệt của người bệnh tăng lên. Điều này có thể khiến cho tình trạng sốt trở nên nghiêm trọng hơn.
• Giải pháp:
  • Nên kiêng trứng khi bị sốt xuất huyết.

4. Tuyệt đối không sử dụng thuốc lá, rượu bia, cà phê hoặc trà trong lúc đang bị sốt xuất huyết

• Lý do:
  • Thuốc lá, rượu bia, cà phê và trà đều có chứa caffein. Caffeine là một chất kích thích có thể khiến cho huyết áp tăng cao, tim đập nhanh và làm cho cơ thể mệt mỏi hơn.
• Giải pháp:
  • Nên tránh sử dụng thuốc lá, rượu bia, cà phê và trà khi bị sốt xuất huyết.

5. Không sử dụng thực phẩm chứa nhiều dầu mỡ

• Lý do:
  • Thực phẩm chứa nhiều dầu mỡ có thể khiến cho cơ thể khó tiêu và đầy bụng. Điều này có thể khiến cho người bệnh cảm thấy mệt mỏi và chậm phục hồi hơn.
• Giải pháp:
  • Nên hạn chế sử dụng thực phẩm chứa nhiều dầu mỡ khi bị sốt xuất huyết.

6. Không sử dụng thức ăn đồ ngọt hoặc nước uống có gas

• Lý do:
  • Thức ăn đồ ngọt và nước uống có gas có thể khiến cho lượng đường trong máu tăng cao. Điều này có thể khiến cho cơ thể suy nhược hơn và làm chậm quá trình phục hồi.
• Giải pháp:
  • Nên hạn chế sử dụng thức ăn đồ ngọt và nước uống có gas khi bị sốt xuất huyết.

7. Không sử dụng đồ cay hoặc đồ nóng

• Lý do:
  • Đồ cay và đồ nóng có thể khiến cho cơ thể bị nóng lên, khiến cho tình trạng sốt trở nên nghiêm trọng hơn.
• Giải pháp:
  • Nên tránh sử dụng đồ cay và đồ nóng khi bị sốt xuất huyết.

Ngoài ra, những người đang bị sốt xuất huyết hoặc có nguy cơ mắc bệnh cần lưu ý thêm một số điều sau:

• Nghỉ ngơi đầy đủ: Người bệnh sốt xuất huyết cần được nghỉ ngơi ở nơi thoáng mát, tránh nằm điều hòa.
• Bổ sung nhiều nước: Người bệnh sốt xuất huyết cần uống nhiều nước để bù nước cho cơ thể. Nước lọc, nước oresol, nước hoa quả tươi là những loại nước phù hợp cho người bệnh sốt xuất huyết.
• Theo dõi các dấu hiệu cảnh báo: Người bệnh sốt xuất huyết cần theo dõi các dấu hiệu cảnh báo như: sốt cao liên tục trên 40 độ C, xuất huyết, đau bụng dữ dội, lừ đừ,… Nếu xuất hiện các dấu hiệu cảnh báo này, cần đưa người bệnh đến bệnh viện ngay lập tức.

Việc tuân thủ những lưu ý trên sẽ giúp người bệnh sốt xuất huyết nhanh chóng hồi phục và giảm thiểu nguy cơ mắc các biến chứng nguy hiểm.

Phòng khám Đa khoa Quốc tế Nhân Hậu

Sốt xuất huyết sẽ rất nguy hiểm và nếu không điều trị kịp thời sẽ gây nên tử vong. Chính vì thế nếu có biểu hiện của sốt xuất huyết hãy đến ngay Phòng khám Đa khoa Quốc tế Nhân Hậu. Tại nơi đây các bác sĩ sẽ thăm khám và đưa ra hướng điều trị cho quý bệnh nhân. Bên cạnh đó các thiết bị y tế hiện đại giúp việc chẩn đoán chính xác và nhanh chóng hơn.

Phòng khám Đa khoa Quốc tế Nhân Hậu: 522-524-526 Nguyễn Chí Thanh, Phường 7, Quận 10, TP.HCM

Thời gian làm việc: Thứ 2-Thứ 7 (6h00-20h00); Chủ Nhật (6h00-12h00)

Bài viết trên được tham vấn y khoa các bác sĩ có chuyên môn cao của Phòng khám đa khoa quốc tế Nhân Hậu