Đột quỵ là một tình trạng thường được gọi là tai biến mạch máu não. Đây là một tình trạng não bộ bị tổn thương nghiêm trọng do quá trình cung cấp máu ở não bị gián đoạn hoặc giảm đáng kể khiến cho não bị thiếu oxy, không đủ dinh dưỡng để có thể nuôi các tế bào.
Đột quỵ là gì
Đột quỵ là một tình trạng thường được gọi là tai biến mạch máu não. Đây là một tình trạng não bộ bị tổn thương nghiêm trọng do quá trình cung cấp máu ở não bị gián đoạn hoặc giảm đáng kể khiến cho não bị thiếu oxy, không đủ dinh dưỡng để có thể nuôi các tế bào.
Trong một vài phút nếu như không cung cấp đầy đủ máu cho các tế bào não thì sẽ dẫn đến tình trạng chết não. Chính vì vậy những người vì đột quỵ cần được cấp cứu ngay lập tức, thời gian nếu như càng kéo dài thì số lượng tế bào não sẽ chết càng nhiều và việc đó sẽ ảnh hưởng tới khả năng vận động và tư duy của cơ thể thậm chí là sẽ gây nên tử vong.
Hầu hết những người sống sót sau cơn đột quỵ đều sẽ có một sức khỏe suy yếu hoặc mắc những di chứng như tê liệt, cử động yếu ớt, ngôn ngữ bị đảo lộn, cảm xúc rối loạn, suy giảm thị giác,…
Hiện nay, đột quỵ được chia thành hai loại chính, gồm:
1. Đột quỵ do xuất huyết (xuất huyết não)
Đây là tình trạng mạch máu trong não bị vỡ, khiến máu chảy ồ ạt vào nhu mô não, gây tổn thương mô não nghiêm trọng.
- Nguyên nhân thường gặp là do thành mạch máu bị yếu, mỏng, hoặc có vết nứt, rò rỉ.
- Các yếu tố như tăng huyết áp không kiểm soát, phình mạch não, hoặc chấn thương sọ não có thể làm tăng nguy cơ xuất huyết não.
2. Đột quỵ do thiếu máu cục bộ (nhồi máu não)
Đây là loại đột quỵ phổ biến nhất, chiếm khoảng 85% tổng số ca đột quỵ.
- Nguyên nhân chủ yếu là do cục máu đông hoặc mảng xơ vữa làm tắc nghẽn động mạch, khiến máu không thể lưu thông lên não.
- Khi não không được cung cấp đủ máu và oxy, tế bào não sẽ tổn thương hoặc chết chỉ sau vài phút.
3. Cơn thiếu máu não thoáng qua (TIA)
Ngoài hai loại chính trên, còn có tình trạng được gọi là cơn thiếu máu não thoáng qua (Transient Ischemic Attack – TIA), hay còn gọi là “đột quỵ nhẹ”.
Tuy nhiên, TIA là dấu hiệu cảnh báo sớm của một cơn đột quỵ thật sự trong tương lai, do đó không nên chủ quan.
Đây là tình trạng thiếu máu não tạm thời, do tắc mạch thoáng qua, làm giảm lưu lượng máu đến não.
Các triệu chứng giống như đột quỵ nhưng chỉ kéo dài vài phút đến dưới 24 giờ và không để lại di chứng.
Nguyên nhân gây nên đột quỵ
Đối với những nguyên nhân đột quỵ thì có rất nhiều nguyên nhân phải kể đến:
1. Tuổi tác
- Tuổi càng cao, nguy cơ đột quỵ càng tăng. Trước đây, đột quỵ chủ yếu xảy ra ở người trung niên trở lên, nhưng hiện nay bệnh đang trẻ hóa.
- Sau tuổi 55, nguy cơ đột quỵ sẽ tăng gấp đôi sau mỗi thập kỷ
2. Giới tính
- Nam giới có nguy cơ đột quỵ cao hơn nữ giới, đặc biệt ở độ tuổi trung niên. Tuy nhiên, tỷ lệ tử vong do đột quỵ ở phụ nữ lại cao hơn.
3. Yếu tố di truyền
- Người có tiền sử gia đình bị đột quỵ có nguy cơ mắc bệnh cao hơn người bình thường.
4. Chủng tộc
- Một số nghiên cứu cho thấy người Mỹ gốc Phi có nguy cơ đột quỵ cao gấp đôi so với người da trắng, do tỷ lệ mắc tăng huyết áp và đái tháo đường cao hơn.
5. Bệnh đái tháo đường
- Nếu bệnh đái tháo đường không được kiểm soát tốt, sẽ làm tổn thương mạch máu, gia tăng nguy cơ hình thành cục máu đông gây tắc mạch máu não.
6. Bệnh tim mạch
- Các bệnh như rung nhĩ, bệnh van tim, suy tim… làm tăng nguy cơ hình thành huyết khối di chuyển lên não, dẫn đến đột quỵ.
7. Tăng huyết áp
- Là nguyên nhân hàng đầu gây đột quỵ.
- Huyết áp cao gây tổn thương thành mạch, làm tăng nguy cơ xuất huyết não hoặc hình thành cục máu đông gây tắc nghẽn.
8. Rối loạn mỡ máu (cholesterol cao)
- Cholesterol dư thừa tích tụ trên thành động mạch, tạo mảng xơ vữa, dễ gây tắc nghẽn mạch máu não.
9. Béo phì – thừa cân
- Là yếu tố nguy cơ gián tiếp qua việc làm tăng khả năng mắc các bệnh lý như: tăng huyết áp, rối loạn mỡ máu, tiểu đường, từ đó dẫn đến đột quỵ.
10. Hút thuốc lá
- Người hút thuốc có nguy cơ đột quỵ cao gấp 2 lần người không hút.
- Khói thuốc gây tổn thương thành mạch máu, đẩy nhanh quá trình xơ vữa động mạch, tăng huyết áp và hại cho tim, phổi.
11. Lối sống không lành mạnh
- Chế độ ăn thiếu dinh dưỡng, ít vận động, ngủ không đủ giấc, sử dụng đồ ăn nhanh, nhiều dầu mỡ, đường… đều làm tăng nguy cơ đột quỵ.
12. Sử dụng chất kích thích
- Uống nhiều rượu bia, sử dụng ma túy, đặc biệt là các chất kích thích hệ thần kinh trung ương, có thể gây tăng huyết áp cấp và đột quỵ.
13. Rối loạn lipid máu
- Tình trạng lipid máu cao hoặc mất cân bằng (tăng LDL, giảm HDL) thúc đẩy hình thành mảng xơ vữa, gây hẹp và tắc mạch.
14. Căng thẳng tâm lý và xã hội
- Stress kéo dài, trầm cảm, lo âu làm rối loạn huyết áp, nhịp tim và nội tiết — là yếu tố nguy cơ gián tiếp nhưng rất quan trọng.
15. Phình mạch trong sọ
- Một số người có thể bị phình động mạch não bẩm sinh hoặc mắc phải. Khi mạch máu vỡ, sẽ gây xuất huyết dưới nhện hoặc xuất huyết não, gây đột quỵ nặng.
Những dấu hiệu của cơn đột quỵ
Sau đây là một số dấu hiệu nhận biết trước của đột quỵ mà bạn cần:
- Đôi khi sẽ xuất hiện những cơn chóng mặt đau đầu đột ngột và mức độ rất đau và dữ dội
- Một bên mặt sẽ bị rủ xuống
- Cánh tay hoặc chân sẽ bị yếu hoặc bị tê và xảy ra ở bên trái của cơ thể hoặc bên phải của cơ thể
- Ở một bên mắt sẽ bị thay đổi thị lực đột ngột
- Đột ngột không nói được, giọng nói bị méo mó, đôi khi người bệnh sẽ trở nên nói nhảm
- Mất nhận thức và dẫn đến lũ lẫn
- Cơ thể sẽ bị mất thăng bằng, đi lại sẽ khó khăn
- Nửa bên mặt sẽ bị tê và liệt có thể sẽ không còn cảm giác
- Giảm tỉnh táo, mất nhận thức về những thứ xung quanh
- Đôi khi sẽ bị lên cơn co giật
- Xuất hiện tình trạng hôn mê
- Lưỡi, cằm, chân tay sẽ bị tê và đôi khi không còn cảm giác
Biến chứng của đột quỵ
Theo như các chuyên gia nghiên cứu cho hay thì cứ vài giây trôi qua sẽ có 32.000 tế bào não chết nếu như không được cung cấp máu đầy đủ hoặc thiếu oxy. Cứ mỗi phút trôi qua sẽ có 1,9 triệu tế bào não bị chết.
Chính vì vậy thời gian về chăm đột quỵ não này thường khoảng 4 đến 5h nếu như sử dụng thuốc tiêu huyết khối là làm tan cục máu đông. Hoặc trong vòng 6 đến 8h là giải pháp lấy huyết khối cơ học trong trường hợp tắc động mạch lớn trong não
Nếu như người bệnh được điều trị trong khoảng thời gian vàng của đột quỵ thì hoàn toàn có thể hồi phục, hạn chế tối đa những biến chứng. Ngược lại nếu như điều trị muộn, việc điều trị sẽ trở nên rất khó khăn và cơ hội phục hồi sẽ thấp và sẽ gây nên tử vong rất cao. Sau cơn đột quỵ xảy ra thì cơ thể của người bệnh sẽ gặp những di chứng phổ biến như sau:
- Cơ bị yếu, tay chân yếu đi và có thể gây liệt nửa người, khó khăn trong việc di chuyển
- Giao tiếp sẽ bị rối loạn, khó khăn trong việc nói chuyện, đọc và viết
- Trí nhớ bị suy giảm và tư duy sẽ bị giảm, nhận thức cũng giảm về không gian và thời gian
- Trầm cảm, lo âu, dễ cáu, quạu, thiếu kiểm soát cảm xúc và có thể mang tâm lý bản thân vô dụng
- Không thể tự thực hiện những việc sinh hoạt bình thường, cần sự hỗ trợ từ người thân hoặc dụng cụ trợ giúp
Cách điều trị đột quỵ
Khi nhận thấy người thân có dấu hiệu đột quỵ hãy liên hệ với xe cấp cứu càng sớm càng tốt. Trong thời gian chờ cấp cứu chúng ta cần làm một số những sơ cứu như sau:
- Đặt đầu của bệnh nhân nằm nghiêng cao từ 30 đến 45 độ giúp cho đường thở của bệnh nhân được bảo vệ
- Nếu như người bệnh bị ngã thì để yên và đừng cố di chuyển họ
- Cho bệnh nhân mặc quần áo thoáng mát rộng rãi hoặc nới lỏng quần áo của họ để có thể dễ lưu thông máu hơn
- Đối với trường hợp bệnh nhân bị co giật thì nên dùng chiếc đũa hoặc một miếng khăn đặt ngang ở miệng để tránh tình trạng bệnh nhân cắn vào lưỡi
- Nếu như người bệnh còn tỉnh táo hãy cố gắng trò chuyện với họ
- Lúc này tuyệt đối không cho bệnh nhân ăn hoặc uống bất cứ thứ gì kể cả nước lọc hoặc dùng bất cứ loại thuốc nào khi chưa có sự cho phép của bác sĩ vì có thể gây sặc hoặc nghẹt đường thở của bệnh nhân
- Không nên tùy ý áp dụng những phương pháp nhân gian như lấy kim chích vào các đầu ngón tay hoặc ngón chân, bấm huyệt, châm cứu, cạo gió vì những hành động này có thể gây nguy hiểm hơn cho bệnh nhân
- Khi đưa bệnh nhân vào bệnh viện thì các bác sĩ sẽ sử dụng những phương pháp:
- Trước tiên sẽ để bệnh nhân ổn định
- Tái tưới máu cho một số trường hợp đột quỵ thiếu máu não cục bộ
- Các bác sĩ sẽ sử dụng biện pháp hỗ trợ và điều trị những biến chứng
- Sẽ đưa ra những chiến lược trưởng phòng cho đồng vị về sau
Cách phòng ngừa đột quỵ
Để có thể tránh nguy cơ đột quỵ thì sau đây là một số lưu ý mà cần nên thực hiện:
- Nên xây dựng một chế độ dinh dưỡng hợp lý khoa học: sử dụng nhiều các loại rau củ quả, ngũ cốc nguyên vị, hải sản, trứng để có thể bổ sung prôtêin cho cơ thể. Uống đầy đủ nước mỗi ngày một đến 1,5l nước mỗi ngày. Sử dụng các loại nước trái cây, các loại sữa hạt. Đồng thời có một số những thực phẩm cần hạn chế nhiều thịt đỏ, đồ chiên xào, đồ nướng, thức ăn nhanh và thực phẩm chứa nhiều đồ hoặc nhiều muối
- Nên nâng cao luyện tập thể dục thể thao hằng ngày: luyện tập thể dục thể thao sẽ mang lại nhiều lợi ích nâng cao sức khỏe, cải thiện tuần hoàn và cũng cố sức khỏe của tim mạch. Tập thể dục từ 15 đến 30 phút mỗi ngày và việc này sẽ giảm béo phì, hạn chế tiến triển tổn thương xơ vữa động mạch, sẽ làm giảm nguy cơ mắc những bệnh tim, phòng ngừa đột quỵ
- Luôn giữ ấm cho cơ thể: nên giữ ấm cơ thể khi đi ngủ bằng uống một ly nước nóng trước khi ngủ và mặc nhiều quần áo, đội mũ len vào quấn khăn để giữ ấm cho vùng đầu và vùng cổ giúp ngăn ngừa nguy cơ đột quỵ ở thời tiết lạnh
- Không sử dụng thuốc lá: trước hết thì bạn cần phải hiểu lý do vì sao bản thân không nên sử dụng thuốc lá. Vì thuốc lá là một trong những nguy cơ hàng đầu gây nên đột quỵ và nhiều loại bệnh khác như ung thư phổi, ung thư gan, ung thư dạ dày và các loại ung thư khác nữa. Bên cạnh đó khói thuốc lá cũng vô cùng hại bởi vì khi hít phải khói thuốc lá quá nhiều sẽ ảnh hưởng đến phổi và tăng nguy cơ đột quỵ
- Nên kiểm tra sức khỏe định kỳ: đây là cách tối ưu dùng để phát hiện sớm những vấn đề về sức khỏe của cơ thể. Từ đó sẽ có thể can thiệp kịp thời, có những biện pháp điều trị hiệu quả và giảm thiểu tối đa những biến chứng gây nguy hiểm.
Phòng khám Đa khoa Quốc tế Nhân Hậu
Nếu như có bất kì vấn đề về sức khỏe hãy đến Phòng khám Đa khoa Quốc tế Nhân Hậu để có thể nhận được sự tư vấn từ các y bác sĩ. Các trang thiết bị hiện đại sẽ giúp việc chẩn đoán trở nên chuẩn xác hơn.
